Vandaag deel 20 (door Geurt Rozendaal)

Ruim 15 jaar geleden was ik al een keer in Indonesië geweest. Toen gewoon op rondreis, geen voetbal. Sterker nog ik miste daardoor mijn enige thuisinterland in ruim 25 jaar. Met voorbedachten rade, ik ging er al vanuit dat Nederland zich tegen de Belgen zou plaatsen voor het WK in Frankrijk (wat ook gebeurde)en dat de wedstrijd tegen Turkije er niet meer toe zou doen. Deze laatste kwalificatiewedstrijd werd dan ook een beetje saai duel (0-0), niets gemist, maar toch…

Wat mij toen al opviel was de voor Nederlandse begrippen geweldig vriendelijke benadering, hulpvaardigheid en gastvrijheid van de plaatselijke bevolking. En deze benadering werd alleen maar sterker als men er achter kwam dat je uit Belanda kwam, de Indonesische benaming voor Nederland. De ouderen onder hen proberen (een beetje) Nederlands te praten en bijna iedereen heeft familie of kennissen in Nederland wonen en overal klinkt het Hey Mister (where are you from). Ook kregen we een hele schoolklas aan het zingen met het ook daar bekende “Vader Jacob”.  
Dat was toen maar ook nu geen spoor van haatgevoelens tegenover de Nederlanders, alsof er nooit een tijd van uitbuiting door de VOC geweest was en misbruik van de Koloniale macht met op het laatst een bloedige vrijheidstrijd. Ze vinden het prachtig dat “we” speciaal voor de voetbalwedstrijd Indonesië-Nederland naar Jakarta gekomen zijn en overal in de hoofdstad hangen vlaggen en wimpels met de aankondiging van deze historische gebeurtenis. Ook in de kranten veel aandacht voor de wedstrijd met in één van de bladen een terugblik naar een andere historische wedstrijd die gespeeld werd in 1938 tijdens de Olympische Dag in het Olympische Stadion van Amsterdam.

Ik heb het programmaboekje en kaartje van deze Olympische Dag en ik kon mijn reisgenoten uitgebreid vertellen over een trip van het toenmalig Nederlands-Indië naar Frankrijk en Nederland. Geen officiële interland, of toch? Want hoe zat het nu precies en wat voor historie en banden hebben wij nog meer op voetbalgebied met dat voormalig rijksdeel? We duiken de geschiedenis in. 

Die jongens van het VOC konden echt niet voetballen, maar de bal lag ook wel erg vaak in het water (en dan bedoel ik niet de Volharding Olympia Combinatie uit Rotterdam van 1 januari 1895, de club van de broers Arnold en Anton Hörburger, de Willy en René v.d. Kerkhof van de beginjaren van het voetbal). De(ver)banden met Nederlands-Indië en het moederland zijn eigenlijk vanaf het eerste begin van het georganiseerde voetbal in Nederland terug te vinden in de historie. Neem alleen al de 1e interland van het Nederlands Elftal in 1905. Eddy de Neve, die de eerste doelpunten (4) van Nederland voor zijn rekening nam, is geboren in Batavia (het huidige Jakarta). Zijn vader was Majoor in het KNIL. Op 10 jarige leeftijd komt het gezin terug naar Nederland maar hij zal zelf weer als militair terugkeren in zijn geboorteland. De uitslag van die 1e interland was 4-1. Het tegendoelpunt was een eigen doelpunt van Ben Stom. Een Indische jongen geboren te Apeldoorn die later ook weer als militair naar Indië vertrok. Als ik die naam hoor moet ik altijd denken aan een fictief gesprek die toen (misschien wel) plaats heeft gevonden. A: Wie schoot er in eigen doel? B: Dat was Stom. A: Ja, dat weet ik ook wel, maar wie schoot er nu in eigen doel? Oké, ik geef het toe, een stom grapje.

Er zijn er nog een paar bekende Nederlandse Internationals die geboren zijn in Nederlands-Indië zoals David Wijnveldt, 13x international en later ook Bep Bakhuijs 23x international, op 5 jarige leeftijd komt hij naar Nederland maar daar verteld hij niet veel over in zijn boek “Koning Voetbal”, wel dat hij in 1930 op eigen risico terug gaat naar Indië om zijn ouders te bezoeken. Hij gaat daar werken voor de BPM en  ook voetballen om in november 1933 terug te keren naar Nederland. Maar er zijn meer Nederlandse voetballers die om diverse redenen de overstap naar Nederlands-Indië maken. Sommige maken deel uit van de Nederlandse krijgsmacht. Maar er is ook heel veel ander werk te vinden, met name voor (hoger) opgeleiden. Zo komen we nog de namen van Guus Lutjens, Louis Otten en van onze Nationale keeper van het eerste uur Reinier Beeuwkes tegen.

In eerste instantie gingen ze voor (hun) werk. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan dus gaan ze bijna zonder uitzondering ook door met voetballen bij de plaatselijke verenigingen. Er was geen landelijke competitie zodat er veel regionale/plaatselijke competities werden gehouden, allen met hun eigen kampioen. Bonden waren er ook genoeg. De Nederlanders richten in 1919 de NIVB op, later in 1935 wordt dat de NIVU. Daarnaast was er ook nog de Nationale voetbalbond de PSSI vanaf 1930. Deze bonden zaten niet altijd op één lijn. In ieder geval werd er tot 1949 op Internationaal niveau alleen met de NIVB/NIVU gecommuniceerd. Uit dien hoofde was Nederlands-Indië ook ingeschreven voor de WK van 1938 in Frankrijk maar moest er een kwalificatiewedstrijd gespeeld worden tegen Japan. Japan trok zich echter terug. De FIFA last dan een wedstrijd tegen de Verenigde Staten in die gespeeld zou moeten worden in Rotterdam. Ook die wedstrijd zal nooit gespeeld worden. Zodoende rechtstreekse plaatsing. Voor het eerst zal een Aziatisch team deelnemen aan een WK in de wetenschap dat het Wilhelmus 2x zal klinken op dit WK omdat het Nederlands Elftal zich ook geplaatst heeft.

Op 27 april 1938 vertrekt het gezelschap, met de Nederlandse trainer Johannes van Mastenbroek,  per  boot uit Tandjoeng Priok. Vanaf Genua gaat het verder met de trein. Eerst naar Nederland om zich daar, op uitnodiging van de KNVB, te kunnen voorbereiden. Ook was een uitnodiging verstuurd om na het WK nog een interland te komen spelen tegen het Nederlands Elftal in Amsterdam. De NIVU had daar niet direct op gereageerd. Maar bij aankomst in Europa was daar gelijk duidelijkheid over, op 26 juni zal er gespeeld worden tegen Nederland. Over het WK kunnen we heel kort zijn, dat was geen succes. Nederlands-Indië (in de Franse pers heeft met het vreemd genoeg ook over Hindoes)is duidelijk niet opgewassen tegen het stevige spel van de Hongaren, uitslag 6-0. De spelers klagen ook over een te zachte bal, ze zijn op de eilanden een harde bal gewend maar op aandringen van de Hongaren zou er dus met een veel zachtere bal gespeeld zijn? Ook Nederland komt niet verder dan één wedstrijd tegen Tsjecho-Slowakije, uitslag 3-0 na verlenging, hierbij de kanttekening dat Nederland dan al met 9 ½ in het veld staat. Kick Smit raakt al na een half uur geblesseerd en speelt op één been verder en Frans van der Veen valt aan het begin van de verlenging uit.

Alles wat Oranje is reist dus al weer snel af naar Nederland, om eerst even bij te komen voor de wedstrijd op de Olympische Dag. De wedstrijd wordt zowel in de kranten als in het programmaboekje aangekondigd als een officiële interland. Omdat de tegenstander in het Oranje speelt komt het Nederlands Elftal geheel in het wit gestoken het veld op, maar wel met de leeuw op de linkerborst. Jan Linssen geeft later in een interview aan dat hij een uitnodiging had gekregen voor een officiële interland, het is zijn eerste en hij krijgt hiervoor ook het gebruikelijke pluche konijn. Helaas voor Jan Linssen zal het duel de (hand) boeken (van de KNVB) ingaan als een niet officiële interland. Het feit dat hij de 2e goal maakt en het gegeven dat hij daarna ook nooit meer in het veld zal komen voor het Nederlands Elftal maakt het voor hem in dubbel opzicht zuur. De reden zou kunnen zijn dat de tegenstander onderdeel uitmaakt van het eigen koninkrijk. Maar later komen er wel interlands tegen de Nederlandse Antillen, Suriname en zelfs Curaçao in de boeken. Maar van de jaarlijkse wedstrijd tegen Texel lees je nooit wat. Bij het betreden van het veld hebben beide aanvoerders een bal in hun hand. De aanvoerder van Nederlands-Indië wil zich niet opnieuw laten foppen zeker. Maar harde of zachte bal de uitslag is overduidelijk: 9-2 voor het thuisland. Ook in deze wedstrijd komt het gebrek aan kracht en lengte duidelijk tot uiting. De gasten nemen de boot weer terug om na een reis van 3 maanden weer voet te zetten op eigen grondgebied.

Hoe gaat het verder? Voor beide landen oorlog en bezetting en voor Indonesië de kans om na de oorlog
aan te sturen op eigen bestuur en een vrij leven. De nieuwe Indonesische voetbalbond de PPSI zet de teller op nul en schrapt alle interlands die voordien gespeeld zijn of ze nu officieel of niet officieel zijn.
Dus dat is wel makkelijk.

De banden met het oude moederland blijven bestaan en zijn nu gelukkig goed. In de loop der jaren wordt er diverse malen gebruik gemaakt van een Nederlandse bondscoach, resp. Wiel Coerver, Frans van Balkom, Henk Wullems en Wim Rijsbergen. Ook zijn er veel (oud) Internationals met Indonesische voorouders: van Persie, Heitinga, Nigel de Jong, en de Zeeuw en natuurlijk de Molukse voetballers in Oranje: met Simon Tahamata voorop, Denny Landzaat, Sonny Silooy, Giovanni van Bronckhorst en Bart Latuheru. Ook spelen er een aantal Nederlandse voetballers in de Indonesische competitie. Sinds 2011
is er wel weer een probleem met een 2e wilde bond, de ISL. Inmiddels is dit op aandrang van de FIFA opgelost en gaat er in 2014 één Liga (Indonesia) van start met afgevaardigden van beide bonden in het bestuur.

Op 7 juni 2013, 20:30 uur plaatselijke tijd is dan eindelijk de aftrap van de eerste, echte en officiële interland tussen Indonesië en Nederland (Garuda v Belanda). In het Gelora Bung Karno stadion zingen 80.000 toeschouwers het volkslied van Indonesië met volle borst mee. In de basis van Indonesië: Sergio van Dijk, een Nederlandse jongen maar inmiddels genaturaliseerd en Raphael Maitimo, geboren te Rotterdam, die in de jeugd nog samen gespeeld heeft met Robin van Persie. Het kan verkeren!

Bijlagen:

1) Programma Hongarije-Nederlands-Indië 5 juni 1938

2) Programma Nederland-Tsjecho-Slowakije 5 juni 1938 Beide fraai uitklapbare boekjes.

3) Kaartje Nederland-Tsjecho-Slowakije 5 juni 1938 inclusief strookje voor de eventuele replay op 9 juni

4) Programma Olympische Dag 26 juni 1938

5) Kaartje Olympische Dag 26 juni 1938

6) Oorkonde voor de deelnemers aan de Olympische Dag

7) Foto van beide aanvoerders van de voetbalteams, beide met bal!

8) Programma Indonesië-Nederland 7 juni 2013

9) Kaartje Indonesië-Nederland 7 juni 2013